W czasie mojej służby w ogniwie patrolowo-interwencyjnym zauważyłem, że jednym z największych problemów dla młodych funkcjonariuszy w kontekście stwierdzania czy dany czyn wypełnia znamiona przestępstwa jest rozróżnienie trybów ścigania przestępstw.
Do tej pory słyszałem już wielokrotnie popularne i błędne tezy, iż "naruszenie nietykalności cielesnej" (art. 217 § 1 K.K.) jest przestępstwem ściganym na wniosek osoby pokrzywdzonej. Słyszałem również niestety, kuriozalne stwierdzenia, że pobicie to też przestępstwo ścigane wnioskowo (sic!).
Skąd bierze się niewiedza w tym temacie? Cóż, nie wydaje mi się, aby wielu funkcjonariuszy w ramach samodoskonalenia otwierało Kodeks karny oraz Kodeks postępowania karnego i regularnie odświeżało sobie zawarte w nim informacje. Jestem w stanie zaryzykować stwierdzenie, że część policjantów ostatni raz miało z nimi kontakt podczas szkolenia podstawowego, a notatki służbowe/urzędowe oraz protokoły piszą na podstawie znamiennego już: “bo tak się u nas robiło zawsze”. Później, wychodzą takie “kwiatki”, że przesłanką do zatrzymania osoby jest obawa “mataczenia”, no ale do brzegu…
Wyróżniamy następujące tryby ścigania przestępstw:
przestępstwa ścigane z urzędu (publicznoskargowe) - cytując Juliusza Makarewicza można jednoznacznie zdefiniować sens powyższego trybu: “Przestępstwo skierowane jest przeciwko państwu, a kara jest odpowiedzią państwa”. Jeśli ustawodawca nie mówi nic na temat trybu ścigania przestępstwa jest ono ścigane z urzędu. Oznacza to, że niezależnie od woli pokrzywdzonego danym przestępstwem, podejrzenie jego popełnienia uprawnia organ do wszczęcia postępowania.
przestępstwa ścigane na wniosek (wnioskowe) - ściganie tychże przestępstw uzależnione jest od złożenia przez osobę uprawnioną - pokrzywdzonego wniosku o ściganie sprawcy przestępstwa. Z chwilą uzyskania takiego wniosku postępowanie toczy się już z urzędu. Przestępstwa ścigane na wniosek to m.in.: groźba karalna, uchylanie się od alimentów, kradzież - jeśli pokrzywdzonym jest osoba najbliższa. W każdym artykule dotyczącym takiego przestępstwa ustawodawca dodał odpowiedni przepis świadczący o wnioskowym trybie ścigania.
przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego (prywatnoskargowe) - przestępstwa ścigane w tym trybie są notorycznie mylone z przestępstwami ściganymi na wniosek. Dzieli je diametralna różnica. Ściganie sprawcy przestępstwa prywatnoskargowego wymaga od pokrzywdzonego złożenia prywatnego aktu oskarżenia do sądu. Może on jednak w myśl art. 488 § 1 Kodeksu postępowania karnego złożyć ustną lub pisemną skargę w jednostce Policji, która to w razie potrzeby zabezpiecza dowody, a skargę przesyła do właściwego sądu. Przestępstwa ścigane w tym trybie to: zniesławienie, zniewaga, naruszenie nietykalności cielesnej, spowodowanie lekkiego uszczerbku na zdrowiu.
PAMIĘTAJ! Wykonując czynności służbowe na miejscu zdarzenia, które mogło mieć charakter przestępstwa wnioskowego lub prywatnoskargowego jesteś zobowiązany do poinformowania pokrzywdzonego o trybie ścigania sprawcy.
PAMIĘTAJ! Osoby z którymi spotkasz się na interwencji, mogą nie być biegle zaznajomione z obowiązującym stanem prawnym. Niejednokrotnie, wyjdą z błędnego założenia, że dzwoniąc na numer alarmowy przybyli na miejsce funkcjonariusze rozwiążą ich problem na miejscu, wręcz bez ich udziału. Wielokrotnie zdarzyło mi się spotkać ze słowną agresją wynikająca z niezrozumienia obowiązujących przepisów, którą można przedstawić słowami “to może mam go sobie jeszcze sam złapać?/ wy nic nie możecie/nic nie robicie.”
Dlatego, tak ważnym pozostaje rzetelne przedstawienie toku postępowania wymaganego od pokrzywdzonej czynem przestępczym osoby.
Panie i panowie, dokształcajcie się, a informacje które wam umknęły odświeżajcie. Na ulicę warto wychodzić przygotowanym, nie tylko pod względem fizycznym (czy posiadanego wyposażenia), ale też pod względem merytorycznym.